Urinarni sistem se sastoji od bubrega, uretera, mokraćne bešike i uretre, koji zajedno imaju zadatak da održavaju ravnotežu tečnosti u tijelu i filtriraju toksične materije iz krvi. Tijelo uzima potrebne materije iz hrane i u crijevnom traktu ih pretvara u metabolite. Nakon što tijelo uzme materije koji su mu potrebni, otpadni proizvodi ostaju u crijevima i metabolišu se putem krvi.
Krv se filtrira u bubrezima gdje se stvara urin. Bubrezi i urinarni sistem održavaju ravnotežu metabolita poput kalijuma, natrijuma i vode te uklanjaju sve vrste toksina iz organizma.
Bubrezi su parni retroperitonealni organi koji se nalaze sa obje strane kičmenog stuba. Nije neobično da je desni bubreg pozicioniran malo više pozadi u odnosu na lijevi bubreg zbog nešto veće zapremine jetre u odnosu na slezinu. Zbog svoje pozicije bubrezi su dostupni i mogu se pregledati ultrazvukom, ali s obzirom na njihov dubok položaj pregled je najbolje obaviti u jutanjem terminu i na tašte kada je najmanja količina vazduha u crijevnim vijugama koja značajno može ometati prikazivanje bubrega i strukture urinarnog trakta.
Ultrazvuk bubrega je bezbolan pregled kod kojeg se uz pomoć ultrazvučne sonde i visokofrekventnih ultrazvučnih talasa prikazuje stanje bubrega, struktura urinarnog trakta i mokraćne bešike.
Indikacije za ultrazvuk bubrega
Najčešće indikacije na osnovu kojih se pacijent upućuje na ultrazvuk bubrega su:
- bol u donjem dijelu leđa, bol u donjem dijelu stomaka ili bol u preponama,
- nediferencirana bol u abdomenu, preponama ili genitalijama,
- dizurija (bol pri mokrenju),
- hematurija (krv u mokraći),
- oligurija ili anurija (smanjeno i odsutno izlučivanje mokraće),
- urinarna inkontinencija ili problemi s mokrenjem.
Uobičajena stanja koja se mogu dijagnostikovati ultrazvukom bubrega
U toku ultrazvučnog pregleda bubrega mogu se uočiti proširenja kanalnog sistema bubrega – hidronefroza, bubrežni kamenci, bubrežne ciste i mase.
Hidronefroza
Hidronefroza se definiše kao proširenje kanalnog sistema bubrega (pijelona i uretera) uzrokovano opstrukcijom (blokadom) normalnog protoka urina. Pacijenti mogu imati različite simptome zavisno o uzrocima hidronefroze.
Neki od najčešćih uzroka hidronefroze i opstruktivne uropatije su:
- kamen u bubregu,
- kamen u ureteru,
- benigno uvećanje (hiperplazija) prostate,
- karcinomi (mokraćne bešike, bubrega, materice, debelog crijeva, grlića materice) koji potiskuju ureter i sprečavaju normalan tok urina,
- disfunkcionalna bešika (zadržavanje mokraće).
Kamen u bubregu (bubrežni kamenci)
Kamen u bubregu (bubrežni kamenci) se stvaraju iz kristala koji se talože u mokraći i nakupljaju na unutrašnjim površinama bubrega i njihovih izvodnih kanala. Urolitijaza je stručni medicinski naziv kojim se opisuju kamenci koji se pojavljuju u urinarnom traktu.
Pacijenti kod kojih dolazi do formiranja kamenca u bubrezima i urinarnom traktu najčešće imaju:
- jaku bol u abdomenu, preponama, genitalijama,
- groznicu i drhtavicu,
- mučninu ili povraćanje,
- hematuriju (krv u mokraći).
Formirani bubrežni kamenci su najčešće veličine oko 5 mm i veći. Kamenci manji od 5mm mogu spontano da prođu kroz mokraćne kanale i izbace se iz organizma, dok će kamenci veći od 5mm nekada ne mogu spontano da prođu i mogu prouzrokovati oštećenja mokraćnih kanala ili ostati zarobljeni izazivajući iritaciju ili začepljenje pa se savjetuje njegovo razbijanje.
Bubrežne ciste
Bubrežne ciste su strukture ispunjene tečnim sadržajem. One su najčešće jednostavne i ukoliko su manje obično su asimptomatske i slučajno se otkrivaju u toku ultrazvučnog pregleda.
Ako je cista velika, kompleksna i potiskuje okolne strukture javljaju se simptomi:
- tupa bol u leđima ili sa strane,
- groznica,
- bol u gornjem dijelu trbuha,
- glavobolja,
- hematurija.
Bubrežne mase
Ultrazvučnim pregledom na bubrezima se mogu uočiti i mekotkivne promjene (mase) koje mogu ukazivati na tumore. Bubrežne mase se mogu slučajno otkriti tokom ultrazvuka bubrega, kod pacijenata koji nemaju nikakve tegobe. Svaka sumnj na bubrežnu masu ili abnormalni oblik bubrega koji upućuju na postojanje mase, trebloa bi da vodi ka daljim radiološkim pregledima i dodatnim dijagnostičkim procedurama.
Priprema pacijenta za ultrazvuk bubrega
Prije samog ultrazvučnog pregleda, poželjno je da pacijent dođe napunjene mokraćne bešike. Stoga, potrebno je popiti nekoliko časa vode najmanje jedan sat prije zakazanog termina.
S obzirom na dubok položaj bubrega u abdomenu pregled je najbolje obaviti u jutanjem terminu i na tašte (prije uzimanja hrane) kada je najmanja količina vazduha u crijevima koja značajno može ometati prikazivanje bubrega i struktura urinarnog trakta.
Kako se izvodi pregled
Tokom izvođenja pregleda potrebno je osloboditi regiju od interesa (stomak). Pregled se izvodi ležeći na leđima sa rukama pored tijela, ali se može raditi i u polusjedećem položaju. U toku pregleda se nanosi gel na bazi vode koji će pomoći klizanju sonde, omogućiti bolji kontakt i eliminisati vazdušne džepove između sonde i kože abdomena koji mogu da blokiraju prolazak ultrazvučnih talasa, a samim tim i smanje osjetljivost pregleda.
Pritisak sonde u toku pregleda je blag i često ne uzrokuje nelagodu. Međutim, ako je područje osjetljivo može se osjetiti pritisak ili manji bol od sonde. U toku pregleda bitno je da mirujete i sarađujete sa doktorom koji će od Vas tražiti da tokom pregleda na par sekundi zadržite dah. Nakon arhiviranja slika, radiolog piše tekstualni nalaz, informiše pacijenta o eventualnoj patologiji te ukoliko je potrebno predlaže dalje dijagnostičke procedure.
Da li je pregled bezbjedan i postoje li ograničenja ultrazvučnog pregleda?
UZV pregled ne koristi jonizujuće zračenje te je bezbjedan za djecu i trudnice! To je bezbolna metoda koja se može ponavljati i više puta u toku dana.
Ultrazvučne talase ometaju vazduh i gasovi, pa ultrazvuk nije idealan za pregled cjevastih organa (želuca, crijeva…). Iz istog razloga najbolje je ultrazvuk raditi u jutarnjim časovima i natašte kada je količina gasa u crijevima najmanja, a peristaltika najblaža.
Teže je pregledati deblje pacijente jer ultrazvučni talasi moraju da „prođu“ kroz naslage masti prije nego što stignu do organa koji se želi prikazati, što je naročito primjetno kod pregled abubrega zbog njihove lokalizacije
Veliki problem predstavlja pregled nepokretnih pacijenata i pacijenata bez svijesti koji ne mogu sarađivati u toku pregleda.