Šta je cista na dojci ?
Ciste na dojci su najčešća benigna oboljenje dojke i čest nalaz u dojkama.
One predstavljaju ograničenu šupljinu najčešće ispinjenu tečnim sadržajem. Obično imaju tanak zida koji je obložen jednim redom epitela koji naliježe na sloj mioepitelnih ćelija.
Ciste se javljaju između 35. i 50. godine i mogu nestati posije menopauze osim u slučaju uzimanja supstitucione hormonske terapije. Studije su pokazale da u 80% žena ciste se javljaju između 35-50. godine života, a da samo 2% ispod 30. godine.
Obično su multifokalne i bilateralne i razlikuju po broju i veličini i intracističnom sadržaju.
Uzroci nastanka cisti
Najčešće uzrok nastanka cisti je nepoznat. Međutim, najčešće se vezuje se za višak vrijednosti estrogena u organizmu. Tokom luteinske faze ciklusa, nakon ovulacije a pre menstruacije, estrogen je mnogo izraženiji od progesterona koji bi ovom fazom inače trebalo da dominira. U ovoj fazi ciklusa, pod uticajem estrogena ćelije u mliječnim kanalićima se ubrzano množe, što može uzrokovati sužavanje kanala koji se pune, i šire što za polsedicu ima pojavu cisti u dojkama.
Simptomi koji ukazuju na pojavu cisti
Ciste su obično asimptomatske, bezbolne islučajno se otkrivaju tokom rutinskog pregleda. Međutim, postoje bolne ili simptomatske ciste.
Bol nastaje kod većih cisti usled pritiska okolnog tkiva ili se bol može javiti i kod manjih cisti usled curenja tečnosti u okolno tkivo što izaziva hemijsku reakciju. Kod nekih žena predmenstrualno može da dođe do povećanja cisti i bolne osetljivosti, a nakon menstrualnog ciklusa do njihovog smanjenja u veličini i smirenja tegoba.
Vrste cisti na dojkama
U pogledu veličine u praksi razlikujemo dvije najčešće vrste cisti: mikrociste i makrociste.
Mikrociste su malih dimenzija veoma teško ih je napipati i vidljive su ultrazvukom. S druge strane, makrociste su većih dimenzija i mogu se napipati pod prstima. Neke makrociste mogu biti veće od 5 cm u promjeru, što za posljedicu može imati bol i nelagodu.
U pogledu građe ciste mogu biti proste ili “simplex” ciste i kompleksne ciste
Proste ili “simplex” ciste su šupljine ispunjene tečnim,obično vodenim sadržajem,uniformno tankog zida.
Kompleksne ciste unutar šupljine mogu imati pregrade, obično su ispunjene gušćim (krvavim ili gnojnim sadržajem) ili mogu imati mekotkivnu komponentu. Ukoliko se ovakva cista u dojci otkrije prilikom ultrazvučnog pregleda dojke preporučuje se punkcija i aspiracija sadržaja ciste sa obaveznom citološkom i bakteriološkom analizom.
Dijagnostika cisti na dojkama
Ukoliko je cista veća i palpabilna ili napetog zida ona može da se napipa prilikom samopregleda dojki. Međutim,najveći broj cisti se incidentalno otkrije u toku rutinskih ultrazvučnih pregleda dojki. Mamografija nije neophodna za dijagnostiku prostih cisiti,ali ako se sumnja na postojanje mikrokalcifikata potrebno je uraditi i mamografiju. Ukoliko se na ultrazvučnom pregledu posumnja na kompleksnu cistu može se uraditi punkcija i aspiracija sadržaja ciste sa obaveznom citološkom i bakteriološkom analizom.
Liječenje
Ukoliko je cista palpabilna i bolna potrebno je da se uradi aspiracija ciste. To je skoro bezbolna procedura za koju nije potrebna anestezija. Pomoću šprice i igle pod kontrolom ultrazvuka se aspirira sadržaj ciste i šalje na citološku i bakteriološku analizu.
Čak i nakon aspiracije ciste mogu ponovo da nastanu. Međutim, ako se ciste ponavljaju ili ukoliko je intracistični saržaj kod ponavljanih aspiracija krvav trebala bi da se uraditi hirurška ekscizija u cilju potpunog uklanjanja ciste sa definitivnom patohistološkom analizom.
Od medikamenata se može preporučiti hormonska terapija u cilju regulisanja menstrualnog ciklusa koja može da pomogne i da smanji ponavljanje nastanka cisti. Ali zbog mogućih ozbiljnih neželjenih dejstava hormonske terapije, obično se preporučuje kod žena sa teškim i ponavljanim simptomima.
Od aternativnih metoda u slučaju bolnih cisti na dojkma preporučuje se izbjegavanje kofeina, izbjegavanje soli u ishrani naročito predmenstrualno, uzimanje ulja žutog noćurka, prilagoditi odjeću grudima, naročito grudnjake a povremeno pomažu i hladne ili tople obloge dok se u slučaju bola preporučuju se nesteroidni antiinflamatorni lekovi (npr. Brufen).
Kofein, so, ulje žutog noćurka djeluju na bolove u dojci, ali nema pouzdanih podataka da su u vezi sa cistama u dojci. Ipak, kod nekih pacijenatkinja dolazi do smirivanja tegoba.
